home icon ile ilgili görsel sonucu

Prof. Dr. Özcan UZUN
Psikiyatri Uzmanı

      
             

BEDEN DİSMORFİK BOZUKLUĞU

 

Vücut (Beden) dismorfik bozukluğu (dismorfofobi; VDB), kişinin vücudundaki görünümle ilgili hayali bir kusur ile aşırı ölçüde uğraşıp durmasıyla belirgin bir klinik görünümdür. Hastada küçük bir kusur varsa bile, ortaya çıkan sıkıntı kusura oranla çok şiddetlidir. En sık üzerinde durulan vücut bölgeleri, görülme sıklığına göre yüz, saçlar, burun, cilt ve gözlerdir. Kusurlu olduğuna ilişkin kaygı duyulan vücut bölgeleri zamanla değişebilir. Sürekli aynada kusurlu bölgesini inceleme, kusurunun önemli olmadığına dair onay beklentileri, vücudunun yansımasını gösteren yüzeylere bakmaktan, toplumsal faaliyetlerden kaçınma ve hayali kusuru aşırı makyaj, giyim tarzını değiştirme gibi çabalarla saklama girişimleri vardır.
Hastaların yaklaşık üçte biri bu kaygılarından ötürü eve kapanıp kalır, beşte biri kadarı da intihar girişiminde bulunur. Özellikle ergenlerde yapılan çalışmalarda yaklaşık %50 oranında dismorfofobik belirtiler olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Bu olgulardan az bir bölümü klinik tanı alacak şiddettedir.
Başlangıç yaşı 15-20 yaşları arasındadır. Kadınlarda erkeklere, bekarlarda ise evlilere oranla daha sıktır. Vücut dismorfik bozukluğu olan hastaların sözde kusurlarını tedavi etmeye yönelik cerrahi girişimler, dermatolojik yaklaşımlar ya da diğer tıbbi tedaviler hemen her zaman başarısızlıkla sonuçlanır. Yapılan çalışmalar antidepresanların hastaların % 50'sinde etkili olduğunu bildirmektedir.
Belirtileri
Görünüşteki kusur sık sık diğerlerindekiler ile kıyaslama
Belirli bir vücut kısmının görünüşünü, aynalarda ya da diğer yansıtıcı yüzeylerde defalarca kontrol etmek
Resimlerinin çekilmesine reddetmek
Fark edilebilir kusuru gizlemek için aşırı / abartılı giyinmek, makyaj yapmak ve şapka takmak
Hayali kusuru saklamak için elleri ya da duruşu kullanmak
Sıklıkla fark edilebilir kusura dokunmak
Kişinin cildini yolması
Hayali ya da abartılmış kusuru sıklıkla ölçmek
Tuvalet ve bakım ritüellerini özenle yerine getirme
Fark edilebilir kusura sahip vücut kısmı hakkında abartılı araştırma
Kusurun minimal olduğu ya da var olmadığı ya da bir tedavinin gereksiz olduğu yolunda diğerlerinin kişisel görüşleri ve doktorların tavsiyelerine rağmen cerrahi girişim ya da tıbbi tedavi aramak
Fark edilebilir kusur hakkında içini rahatlatma arayışı ya da diğerlerini bunun anormal ya da aşırı olmadığına ikna etmeye çalışma
Fark edilebilir kusurun görünebileceği sosyal durumlardan kaçınma
Hayali kusurdan dolayı diğerlerinin yanında endişe ve çekingenlik hissetme (sosyal fobi
Şiddetli VDB olan kişiler, okulu bırakabilir, işlerinden istifa edebilir ya da evden dışarı çıkmaktan kaçınabilirler. En şiddetli vakalarda BDD olan kişiler intiharı düşünebilir ya da teşebbüs edebilirler.
VDB olan kişilerde belirli fiziksel obsesyonlar (takıntılar) yaygındır. Bunlar aşağıdakileri içerir:
Burnun ebadı ya da şekli gibi belirli bir yüz uzvunun tüm ebadı, şekli ya da simetrisi
Çok büyük ya da çok bariz olarak algılanan ben ya da çiller
Akne ya da lekeler, küçük izler ya da cilt sıyrıkları
Çok fazla yüz ya da vücut kılı veya kellik
Göğüs ebadı, genital (cinsel) organların boyut ya da şekilleri
Çok küçük olarak algılanan kaslar
Nedenleri
Bozukluğun nedeni bilinmemektedir. Buna karşın depresyonla birlikte görülmesinin sıklığı, aile içinde duygudurum bozukluğu ve obsesif-kompulsif bozukluk öyküsünün fazla oluşu ve serotonin üzerinden etki eden ilaçlara verilen olumlu yanıt en azından bu tür hastaların bir bölümünde serotonerjik işlev bozukluğu olabileceğini düşündürmektedir.
Güzellikle ilgili abartılı değer yargıları olan aile ve alt kültürlerde yetişenlerde beden görünümünün abartılı biçimde önemsenmesinin de VDB’nin oluşumunda yeri olduğu düşünülmektedir.
Neden önemli

Tedavi edilmeyen depresyonlar yetersizlik, bağımlılık ve intihara doğru giderek düşüş gösteren bir eğriye yol açabilir. VDB yaygın olarak sosyal izolasyon, sosyal fobi ve okulu bırakma, işten ayrılma ya da tamamen eve bağlı hala gelme gibi diğer olumsuz etkiler ile ilişkilidir. Vücut dismorfik bozukluğa sahip bazı kişiler, saldırganlık ve hırs içinde gerçek ya da fark edilebilen fiziksel kusuru düzeltme ya da anlamlı olarak iyileştirme teşebbüsü ile kozmetik cerrahi gibi gereksiz ve aşırı tıbbi bakım ve girişimleri araştırırlar. Böyle teşebbüsler bazen fazladan tıbbi sorunlar oluşması ile ve hatta kusurun daha da kötüleştirilmesi ile de sonuçlanabilir. Genel olarak her tıbbi ya da cerrahi müdahale ciddi enfeksiyon ve hatta ölüm gibi belirli bazı komplikasyon risklerini taşır. Bu bozukluğu bulunan bir kişi, sağlık komplikasyonları oluşmasındaki artmış risk olasılığını tartmadan, görünümdeki fark edilebilir kusurdan kurtulmak için birçok umutsuz girişimde bulunabilir.

Tedavi
VDB tedavisi güç bir hastalık olmakla beraber serotonin geri alım inhibitörlerinin (SRI) ve bilişsel-davranışçı yaklaşımların etkili olduğunu gösteren bulgular vardır.